Afrika kentleri sömürgeciliğin ‘izlerini silmeye’ çalışıyor

0
266

Çarşamba günü bir açıklama yapan Güney Afrika Cumhuriyeti Kültür Bakanı Nathi Mthethwa, 300 bin nüfuslu Port Elizabeth şehrinin adının ‘Gqeberha’ olarak değiştirildiğini duyurmuştu. Bu değişikliğin İngiliz sömürgeciliğinden kalma izleri silme ve kendi öz isimlerine dönme politikasının devamı olduğu biliniyor.

“Bu isim değişikliği, hükümetimizin kültürel mirasının görünen elementlerini dönüştürmeye yönelik politikanın parçasıdır” diyen Mthethwa, ülkedeki yer isimlerinin Güney Afrika halkının ‘kimliğini’ ve ‘mirasını’ yansıtması gerektiğini vurgulamıştı.

Port Elizabeth şehri, 1820 yılında bölgeye aktarılan 4 bin Britanyalı ‘göçmeni’ iskân eden Sir Rufane Donkin tarafından kurulmuştu. Sir Donkin, o dönemde şehre daha önce Hindistan’da yaşamını yitiren eşi Elizabeth’in adını vermişti.

Port Elizabeth’in yeni ismi ‘Gqeberha’ ise kentin içinden geçen ‘Baakens River’ adlı akarsunun Xhosa dilindeki karşılığı oluyor. Gqeberha, aynı zamanda kentin en eski semtlerinden de birinin adıydı. 

Benzer şekilde komşu kent ‘Uitenhage’in ismi de kentin kurucusu sömürgecilerden Jacob Glen Cuyler’in adını silmek adına ‘Kariega’ olarak değiştirildi. Projeyi hayata geçiren isimlerden Christian Martin, “Halkımızı en ağır birey hakkı ihlallerine mahkum eden bir adamı (Jacob Glen Cuyler) daha fazla onurlandıramayız” diye tepkisini ifade ediyor.

Güney Afrika’da başka kentler ve metropoller de bu amaçla yerli isimleri almışlardı. Port Elizabeth’in bağlı olduğu metropol kurulduğunda ‘Nelson Mandela Bay’ adını almıştı. Her ne kadar başkent Pretoria ismini korusa da 2000 yılında kurulan ilçelerle birlikte kenti içeren idari birime ‘Tshwane’ adı verilmişti. Benzer şekilde Durban kentini de içeren metropol şehrin adı ‘eThekwini’ olarak yerli dilde benimsenmişti.

NE İLK NE SON OLACAK

Güney Afrika’daki bu değişiklik tüm Afrika kıtasında on yıllardır süren ve 16’ncı yüzyıldan 20’nci yüzyılın ikinci yarısına kadar süren sömürgeciliğin izlerinin silinmesini amaçlayan çabalardan sadece biri. 20’nci yüzyılın ilk yarısında neredeyse tümü Avrupa ülkelerinin sömürgesi olan Afrika kıtasında 1950’lerden sonra başlayan bağımsızlık ilanlarının ardından sömürge mirasını silmeye yönelik bu tür çabalar hep olageldi.

Eski adı Güney Rodezya olan Zimbabwe, bu yerli ismini ancak bağımsızlıktan 15 yıl sonra yani 1980 yılında almıştı.

İSİM AYNI AMA FARKLI DİLDE

Bir başka İngiliz sömürgesi olan Swaziland ise 2018 yılında ‘eSwatini’ olarak isim değişikliğine gitmişti. Kral III. Mswati’nin yaptığı bu değişiklik aslında ‘Swatiler ülkesi’ manasındaki ülke isminin İngilizce’den Swati diline çevrilmesinden ibaretti. Fakat bu bir isim değişikliğinden ziyade ‘sömürge ilişkisini silme’ maksadını taşıyordu.

LEOPOLD II’NİN İZLERİ 60 YILDIR SİLİNMEYE ÇALIŞILIYOR

Afrika’da sömürgeci geçmişin önemli izlerini taşıyan bir ülke de Demokratik Kongo Cumhuriyeti. 2020’deki ırkçılık karşıtı gösteriler sırasında heykeli dahi yıkılan ve 1865-1909 arasında Belçika kralı olan Leopold II’nin adını taşıyan şimdiki başkent Kinshasa da ‘sömürge izini silmeye çalışan’ bir kent.

1960 yılında bağımsızlığını kazanan ülkenin o dönemki lideri Mobutu Sese Seko, ‘Zaireleştirme’ politikası kapsamında 1966’da ‘Léopoldville’ olan başkentin adını Kinshasa olarak değiştirmişti. Zaten daha sonra ülkenin adı da 1971’de ‘Zaire’ olarak değiştirilmişti. Bununla aynı zamanda Kongo nehri havzasında bulunan bir diğer ülke olan ve başkenti Brazzaville olan Kongo Cumhuriyeti’yle ayrışma netleştirilmişti. Zaire ismi 1997 yılında Mobutu diktatörlüğünü deviren Laurent-Désiré Kabila tarafından Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirilmişti.

HEM SÖMÜRGECİLİĞİ HEM DE TALİHSİZ TARİHİ SİLME ARAYIŞI

Sömürge geçmişinin yanı sıra talihsiz tarihini silmeye çalışan bir diğer kent ise, Cezayir’in Şlef şehri.

Tarihteki ismi El Asnam olan bu şehir, 1845’de Fransız sömürge yöneticileri tarafından o dönemki kral Louis-Philippe I’in ailesinin adını almıştı. Capetien hanedanının ‘Orléans Kolu’ndan olan Louis-Phillippe I’in adına El Asnam’ın ismi ‘Orléansville’ olarak değiştirilmişti.

Cezayirlilerin 1954’te başlattığı son bağımsızlık savaşın ardından 1962’de özgürlüğünü kazanması ardından 1980’de kentin eski ismi El Asnam yeniden resmileştirilmişti. 1954’te büyük bir depremin yaşandığı bu kentte Ejkim 1980’de de yüzde 70’ini yok eden büyük bir deprem daha meydana geldi. Bu sefer de kentin ‘dramatik geçmişine’ dair izleri silmek için ismi ‘Şhlef’ olarak bir kez daha değiştirildi.

BİRÇOK ÜLKE İSİM DEĞİŞTİRMİŞTİ

Afrika’da bağımsızlıktan sonra sömürgecilerin verdiği isimlerden kurtulanlar sadece kentler değildi. Rodezya’ya ek olarak birçok ülke daha isimlerini yenilemişti. Bu ülkelerin bazıları şunlar:

Burkina Faso: 1958-1984 arasında ismi ‘Haute Volta’ idi.

Gana (Ghana): 1867-1967 arasında ülkenin ismi ‘Gold Coast’ veya ‘Altın Sahili’ idi.

1958’te bağımsız olan ve 1960’da Senegal ile federasyona son veren Mali’nin adı ise 1890-1958 arasına kadar ‘Soudan Français’ (Fransız Sudan’ı) olarak kalmıştı.

Bénin: Her ne kadar eski bir krallıktan adını alsa da ülkenin adı 1894-1975 arasında önce ‘Dahomey’ sömürgesi sonrasında da aynı isimle cumhuriyeti idi.

 

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz