İran’ın 2021 yılı bütçesi, “Aç tavuk kendisini darı ambarında görür” dedirtiyor. Ruhani hükümetinin Meclis’e sunduğu bütçe, sadece internet üzerinden sunulduğu için değil, her açıdan gündem yaratmaya devam ediyor.
Geçen yıla oranla bu yıl bütçe yaklaşık 4 bin milyar tümen arttırılmış durumda. Bu da yaklaşık 16 bin milyar dolar oluyor. Fakat tartışılan bu bütçe, ancak İran’ın 2 bin 98 milyar tümen borç alıp, günlük olarak da 2 milyon 300 bin varil ham petrolü satmasıyla karşılanabilir. Geçen yıl belirlenen azami bütçe sınırı; 1,989 bin milyar tümen iken, bu yıl 2,436 bin milyar tümen olarak belirlendi. Buna göre yüzde 22 oranında bütçeye artış yapılmış.
Bütçe projesi tamamıyla kendisini ham petrolün satışına dayandırmaktadır, bu da dış güçlere bağımlı bir ekonomi politikası anlamına geliyor. Ülke içinde birçok çevre tarafından eleştirilmesine ve Meclis’in büyük bir çoğunluğunun bu durumu benimsememesine karşın bu kararlar alındı. Öngörülen bütçe, realiteden çok ham bir hayal gibi görünüyor. Geçen yıl petrol satışlarına kıyasla yüzde 300 bir farkın yaratılması gerekmektedir ki bu da mevcut ambargo koşullarında mümkün değil.
Son üç yılda açığa çıkan devlet borçlarına baktığımıza bu daha iyi görülüyor. İran rejimi, 2019’da yüzde 22, 2020’de yüzde 29 borçlanırken, 2021’de ise yüzde 35 düzeyinde bir borçlanma içerisinde olacak.
GERÇEKÇİ BİR BÜTÇE DEĞİL
Bütçe komisyon görüşme başkanını da bütçenin yüzde 40 ham petrol satışına göre ayarlandığını söylüyor. İran’ın ekonomik durumu düşünüldüğünde bu bütçenin pek de gerçekçi olmadığı belli. Bu kadar hayalperest yaklaşım içerisinde olmanın özünde, Joe Biden’ın ABD seçimlerini kazanması yatıyor. İran, bu ambargonun Biden ile kaldırılmasa bile yumuşatılmasını bekliyor.
İNANCA VE MİLİTARİZME
Ayrıca bütçenin genel dağılımına baktığımızda oldukça adaletsiz bir yaklaşımın olduğunu göreceğiz. İran’da ekoloji için ayrılan bütçede, kişi başına 15 tümen düşüyorsa mezhepler/inançlar için ayrılan bütçeye göre 127 bin tümen oluyor. Ayrıca genel bütçenin onda birini mezhepler için ayrılan bütçe kapsıyor. Halbuki geçen yıllarda mezhepler için ayrı bir bütçe ayrılmazken, bu yıl neden bu kadar bütçenin ayrıldığı anlaşılmış değil. Halkın tepkisi de bu konuda gelişiyor. Bütçenin halkın sağlık, ulaşım ve altyapı gibi hizmet işlerine ayrılması gerektiği savunuluyor. Yine savunma bakanlığına yüzde 75 ve emniyet güçlerine de yüzde 58 gibi bir artırma yapıldı; rejimin askeri ve militarist bir toplum yapısı hedeflediği görülüyor.
YÜZDE 70 YOKSUL
İran’da son bir yılda her şeye yüzde 100 zam yapıldı. Hatta bazı temel gıda malzemelerine yüzde 300’den fazla zammın yapıldığı biliniyor. 85 milyon olan nüfusun 30 milyondan fazlası işsiz ve bu koşullarda çalışan bir kişinin de asgari ücreti 10 milyon tümen olmalı ki günlük yaşamının idame ettirebilsin. Mevcut durumda bir çalışanını asgari ücreti 3 milyon 600 bin tümen. Bu da toplumun yüzde 70’inin yoksulluk sınırında yaşadığını gösteriyor. Hasan Ruhani, 2013’te cumhurbaşkanı seçildiğinde bir dolar 3 bin tümen iken şimdilerde ise bir dolar 24 bin tümen oldu. Ruhani hükümeti sürecinde doların 8 katına çıktığı anlaşılıyor.
BÜTÇENİN AYRINTILARI
İran’ın yeni bütçe dağılımı şöyle:
- Araştırma ve İnceleme Kurumları için 25 milyar tümen
-
Cumhurbaşkanı Kadın ve Aile Yardımcılığı kurumuna 32 milyar tümen
-
Bilim ve Araştırma Bakanlığına 123 milyar tümen
-
Acil Durumlar Kurumu için 340 milyar tümen
-
Ormanı Muhafaza ve Geliştirme Kurumuna 530 milyar tümen
-
Kriz Masası için 17,9 milyar tümen
-
Sağlık araştırma merkezi için 6 milyar tümen
-
Cumhurbaşkanlığı Bilim ve Araştırma Kurumuna 338 milyar tümen
-
Gıda ve ilaç kurumu için 356 milyar tümen
-
Bilgeler Kurulu için 85 milyar tümen.
DİNİ KURUMLAR İÇİN
-
Velayet-i fakih’in Sıpay Pastaran içerisindeki temsilciliği için 130 milyar tümen
-
Rahiyanê Nur (Nur Yolcuları) için 30 milyar tümen. Bu oluşum çoğunlukla Irak-İran savaşının yaşandığı yerle öğrencileri götürme seferlerine verilen ad.
-
Kum Ofisi İslami Propaganda Bölümü için 205 milyar tümen
-
Meclisin Siyasetçi Kadınlar Bölümü için 325 milyar tümen
-
Kültür ve İslami İrtibat Kurumu için 330 milyar tümen
-
El Mustafa Dünya Üniversitesi için 465 milyar tümen
-
Üniversitelerde Rehberlik Kurumunun temsilciliği için 178 milyar tümen. Buradaki rehberlik kurumundan kasıt dini liderlik.
-
Kutsal Değerlerin Korunması Kurumu için 67 milyar tümen
-
İslami Propaganda Kurumu için 360 milyar tümen
-
Yüksek İlmiye Meclis Bölümleri için 651 milyar tümen
-
İlmiye Hizmet Merkezleri için 100 milyar tümen
-
Sıpay Pastaran güçleri için geçen yılın bütçesi 24 bin 335 milyar tümen iken, bu yıl bütçe 38 bin 564 milyar tümen. Yüzde 58 oranında bir artış yapıldı.
-
Arteş, yani resmi ordu güçleri için geçen yılın bütçesi 13 bin 138 milyar tümen iken, bu yıl 2 bin 115 milyar tümen oldu. Yani yüzde 53 oranında bir artış.
-
Savunma Bakanlığı için genel olarak yüzde 75 oranında bir artış yapıldı. Geçen yıl 2 bin 504 milyar ve 432 milyon tümen iken, bu yıl 4 bin 379 milyar tümen olarak belirlendi.
-
İtleat Bakanlığı için bu yıl 7 bin 765 milyar ve 115 milyon tümen ayrıldı.
-
Qasım Sileymani Kültür Kurumu için 8,5 milyar tümen
-
Besic kurumunun sadece bir projesi olan “Şehid Fehmide Projesi” için 8 milyar tümen.